Grupa: Administrator 
Lokalizacja: Admin
Posty: 1590 #273305
Od: 2009-6-1
| PRZYJAŹŃ TO ROBIENIE SOBIE NAWZAJEM DOBRYCH RZECZY
Krystyna Skarżyńska
Między przyjaciółmi onflikty i spory są częstsze niż między zwykłymi znajomymi. Drobna różnica zdań urasta do rozmiarów przepaści. Dzieje się tak, ponieważ w przyjaźni szukamy potwierdzenia naszych sądów, wartości czy postaw.
W końcu lat 90. przyjaźń i miłość były wskazywane przez 61 proc. dorosłych Polaków jako ważne cele życiowe, ale tylko 15 proc. uznawało przyjaźń za istotny warunek udanego życia (badanie CBOS, luty 1997). Wygląda na to, że chcemy mieć przyjaciół, ale raczej jako kwiatek do kożucha codzienności niż jako środek polepszania jakości własnego życia. Jednocześnie narzekamy, że ostatnie lata przyniosły spadek liczby osobistych kontaktów, że spotykamy się tylko, by rozmawiać o pracy, forsie i interesach, pokazać nowy samochód czy komputer, lub żeby nie pić do lustra. Nie mamy czasu ani na przyjaźń, ani dla przyjaciół. Co więcej, wydaje mi się, że zaczynamy używać słowa „przyjaciel” w jego niespecyficznym rozumieniu: określamy nim kogoś, z kim spędzamy czas i mamy jakieś wspólne zainteresowania (to i tak dużo). Tymczasem przyjaźń jest specyficznym typem związku interpersonalnego, innego od znajomości, kręgu rodzinnego czy partnerstwa seksualnego. Spróbuję pokazać, jak psychologowie opisują związek przyjacielski, jakie widzą zyski z przyjaźni, oraz jakie mogą być indywidualne i społeczne koszty pozostawania w przyjaźni.
Zwykle wymienia się pięć cech charakterystycznych dla przyjaźni: dobrowolność, równość pozycji, pomoc, wspólną aktywność, zaufanie i wsparcie emocjonalne. Zapewne wymieniliby je wszyscy zapytani o specyficzne cechy przyjaźni, ale nie sądzę, by każdy, kto mówi, iż „przyjaźni się z kimś”, rzeczywiście te charakterystyki kultywował. Wiele problemów jest zwłaszcza z utrzymaniem w przyjaźni równych pozycji. Mamy tendencję, by odgrywać w niej pewne role, na przykład słabszego poszukującego opieki i pomocy, lub bardziej doświadczonego mędrca, który z wyżyn swojej mądrości i doświadczenia poucza przyjaciela, jak żyć. Gdy role takie stabilizują się, przyjaźń przestaje spełniać swoje funkcje. Staje się pewną grą psychologiczną, która być może daje coś grającym, ale jakości życia raczej nie podnosi. Zgadzam się z tymi, którzy dowodzą, iż „lepsza rozwojowo” jest taka przyjaźń, gdy uczestnicy związku widzą między sobą więcej równości. Zauważmy, iż oparta na prawdziwej równości przyjaźń między rówieśnikami w okresie dzieciństwa czy dorastania jest wzorcem demokratycznych relacji międzyludzkich; bez takich związków stajemy się albo posłusznymi pionkami, albo dominującymi, autorytarnymi mężami, żonami, rodzicami czy szefami.
Kolejne oczekiwanie, związane z przyjaźnią, dotyczy pomocy. Ludzie oczekują, iż przyjaciele powinni wzajemnie sobie pomagać. Badania prowadzone w USA i w krajch Europy Zachodniej pokazują jednak, iż w tamtych społeczeństwach od przyjaciół oczekuje się jedynie doraźnej, raczej drobnej pomocy w sferze materialnej, natomiast pomoc długoterminowa oczekiwana jest częściej od rodziny lub instytucji publicznych. Amerykanie po zawałach serca deklarują, iż pomoc od przyjaciół ma być tylko dodatkiem do wsparcia rodzinnego. Nie znam polskich badań na ten temat, jednak sporo codziennych obserwacji wskazuje na to, iż wielu z nas oczekuje właśnie materialnej formy pomocy ze strony przyjaciół. Niespełnienie tych oczekiwań często kończy przyjaźń. Steve Duck, badacz problemów występujących w osobistych relacjach społecznych, podkreśla, iż w przyjaźni istotna jest nie tyle wielkość otrzymywanej pomocy czy podarunków, co wzajemność brania i dawania. Odwzajemnianie nie oznacza oczywiście „odpłaty w tej samej walucie”, ale raczej tendencję do robienia sobie nawzajem dobrych rzeczy. Bez możliwości odwzajemnienia rodzi się zależność czy poczucie długu.
Rozwój przyjaźni polega między innymi na tym, że relacje między przyjaciółmi stają się coraz intymniejsze, a rozmowy ukierunkowane bardziej na te cechy, sprawy czy poglądy, które dotyczą tylko przyjaciół. Można powiedzieć, iż relacje przyjacielskie są osobiste i głębokie. Ale trzeba pamiętać, że przyjaciel to nie psychoterapeuta, a rodzaj wsparcia, jakie od niego zyskujemy, jest innego rodzaju niż wsparcie profesjonalisty. Spornym problemem jest jednak bezwarunkowość akceptacji w przyjaźni. „Cokolwiek robisz, jesteś moim przyjacielem” nie oznacza tego samego, co „cokolwiek robi mój przyjaciel, jest dobre (dla niego lub dla innych)”. Moja przyjaciółka mówi: „Nie sztuka mnie lubić, jak jestem miła; kochaj mnie, gdy wyłazi ze mnie samo brzydactwo”. Jak sobie z tym radzić? Aby uniknąć konfliktów między przyjaciółmi, nie zawsze wystarczy bardzo ogólnikowa recepta: „Możesz dyskutować czy nawet krytykować zachowanie przyjaciela, ale okazuj mu swoje zrozumienie”. Co robić, gdy nasz podchmielony przyjaciel wygaduje głupstwa i obraża ludzi, sam się przy tym dobrze bawiąc? Prawdę mówiąc, cokolwiek zrobimy, może albo popsuć relację, albo jeszcze ją wzmocnić. Coś jednak trzeba zrobić, bierność bowiem oznacza wtedy naszą obojętność.
Między przyjaciółmi konflikty i spory są może nawet częstsze niż między zwykłymi znajomymi, bowiem nawet drobna różnica zdań urasta do rozmiarów przepaści. Dzieje się tak, ponieważ w przyjaźni szukamy potwierdzenia naszych sądów, wartości, postaw w bardzo różnych sprawach. Redukujemy niepewność naszych sądów, gdy przyjaciele zgadzają się z nimi; postrzegane podobieństwo w wielu ważnych zakresach jest podstawą przyjaźni, ale też i wynikiem częstych kontaktów. Psychologowie kliniczni podkreślają, że aby relacja przyjacielska mogła się rozwinąć, jej uczestnicy muszą być w stanie przewidzieć i zrozumieć wzajemne zachowania i opinie. Procesy redukowania niepewności są bowiem „jądrem procesu wsparcia społecznego”. Dążenie do zgodności czy konsensusu w ważnych sprawach może prowadzić do błędnej percepcji podobieństwa postaw czy wartości między przyjaciółmi, czyli do tzw. fałszywego konsensusu. Wiele konfliktów między przyjaciółmi bierze się właśnie stąd, iż niejako a priori zakładamy podobieństwo opinii z przyjacielem, nie dyskutujemy z nim o tym, a potem przeżywamy przykre rozczarowanie, gdy okazuje się, że nie myśli tak jak my.
Przyjaciele, podobnie jak kochankowie, komunikują się między sobą językiem, który jest zrozumiały tylko dla nich. Pewne słowa lub zwroty mają dla przyjaciół specyficzne czy ukryte dla innych znaczenie. Używając ich mogą się porozumieć niejako poza świadomością innych uczestników sytuacji. Mogą śmiać się, chociaż inni nie widzą powodu do śmiechu, wzajemnie podtrzymywać się na duchu, osłabiać ból ataku czy krytyki ze strony innych. Dlatego mając obok siebie przyjaciół czujemy się bardziej bezpieczni w trudnych czy nowych sytuacjach.
Z przyjaciółmi swobodnie dyskutuje się i uzgadnia stanowiska na temat ważnych kwestii dotyczących świata zewnętrznego, ale przede wszystkim mówi się o sobie, o tym, co się nam dzisiaj zdarzyło, co odczuwaliśmy, gdy Janek nas całował lub gdy córka nie wróciła do północy. Przyjaźń polega na umiejętności słuchania, wczuwania się w przeżycia przyjaciela, próbach oglądania świata z jego perspektywy. Czasem jakieś zdarzenie czy relacjonowane przeżycie wygląda inaczej z perspektywy słuchającego niż zwierzającego się przyjaciela; niezwykle ważną umiejętnością jest wtedy pokazanie, dyskusja tych różnych perspektyw i ich koordynacja. Rozmowa przyjaciół, która pozwala zobaczyć różne sposoby widzenia własnego problemu, jest nie tylko doraźnym zyskiem z przyjaźni, ale też trwałą zdobyczą psychologiczną — uczy ważnej umiejętności decentracji, polepszającej funkcjonowanie niemal w każdej sytuacji społecznej.
Ważną funkcją przyjaźni jest budowanie pozytywnej samooceny i własnej wartości każdego z przyjaciół. Przyjaciele chwalą nas, powtarzają zasłyszane dobre opinie o nas, proszą o rady, chcą spędzać z nami czas — więc nie jesteśmy tacy beznadziejni. Ludzie nie mający przyjaciół mają mniej społecznych potwierdzeń swojej wartości, często więc sami nie wierzą w siebie i tracą szacunek dla siebie samych.
Przyjaźń jest więc ważna dla naszego psychologicznego samopoczucia, większego bezpieczeństwa i zaufania społecznego. Kształtuje naszą tożsamość, samoocenę i poczucie społecznej przynależności. Wszystko to owocuje lepszym funkcjonowaniem w sytuacjach społecznych i zadaniowych. Ale to jeszcze nie wszystkie pożytki z przyjaźni. Coraz więcej jest rzetelnych dowodów na to, iż posiadanie przyjaciół wpływa pozytywnie na stan naszego zdrowia. Badania wskazują trzy możliwe mechanizmy tego związku. Po pierwsze, osoby mające przyjaciół uzyskują więcej niż osoby samotne tzw. informacji zwrotnych o swoim stanie zdrowia, np. potwierdzających ich obawy („Schudłeś”, „Jesteś jakaś blada i zmęczona”, „Rzeczywiście masz wysokie ciśnienie”), co może skłonić do szybszej wizyty u lekarza. Badania dowodzą, iż ludzie mający przyjaciół rzeczywiście zgłaszają się do lekarza we wcześniejszym etapie rozwoju choroby niż samotni. Po drugie, posiadanie przyjaciół „służy zdrowiu”, bowiem ułatwia zdrowe zachowania. Np. palacze łatwiej zrywają z nałogiem i rzadziej do niego wracają, gdy mają przyjaciół; pasy w samochodach częściej zapinają osoby mające silne związki społeczne niż pozbawione przyjaciół; również decyzje o odchudzaniu częściej podejmują osoby z „nadwagą” mające przyjaciół niż samotne. Po trzecie, posiadanie przyjaciół zwiększa odporność organizmu: wsparcie społeczne osłabia bowiem wpływ stresu na układ immunologiczny. Badania prowadzone nad studentami Uniwersytetu Stanu Ohio (USA) pokazują, iż studenci nie posiadający przyjaciół mają znacznie obniżoną reaktywność limfocytów T, wysoki poziom kortyzolu i są mniej odporni na wirus opryszczki niż ich koledzy mający rozbudowaną sieć kontaktów społecznych. Badacze z Instytutu Raka w Pittsburgu wykazali wyższe wskaźniki kilku funkcji immunologicznych u kobiet chorych na raka piersi, mających wsparcie przyjaciół. Więcej poważnych argumentów empirycznych na temat związku między posiadaniem przyjaciół a zdrowiem można znaleźć m.in. w książce Paula Martina „Umysł, który szkodzi” (Rebis, Poznań 2000).
Osobiste przyjaźnie nie są więc bezużytecznym kwiatkiem do kożucha. Można powiedzieć, że stanowią całkiem sensowną inwestycję w jakość życia. Ale, jak każda ważna inwestycja, bywają kosztowne: wymagają czasu, cierpliwości, szacunku, równego traktowania, pewnej rezygnacji z egocentryzmu, zdolności do wybaczania, i wielu innych społecznych umiejętności. Nierzadko prowadzą do konfliktów z innymi, łez, martwienia się nie tylko o siebie. Głaskanie kotka i mówienie do ukochanego psa z pewnością jest mniej kosztowne psychologicznie, ale i zyski są z tego zdecydowanie mniejsze niż z osobistych rozmów z przyjacielem.
http://www.charaktery.eu/charaktery/2002/02/1755/PRZYJAZN-TO-ROBIENIE-SOBIE-NAWZAJEM-DOBRYCH-RZECZY/
_________________
A gdy serce twe przytłoczy myśl, że żyć nie warto,
z łez ocieraj cudze oczy, chociaż twoich nie otarto. |
